واکسن گارداسیل (Gardasil) چیست و نقش آن در پیشگیری از HPV

راهنمای جامع واکسن گارداسیل (Gardasil) و نقش آن در پیشگیری از HPV

واکسن گارداسیل یکی از مهم‌ترین ابزارهای پزشکی برای پیشگیری از بیماری‌های مرتبط با ویروس پاپیلوم انسانی (HPV) است. HPV شایع‌ترین عفونت ویروسی منتقل‌شونده از راه تماس جنسی در جهان است و انواع پرخطر آن می‌توانند باعث سرطان دهانه‌ی رحم، سرطان‌های ناحیه تناسلی، مقعد و بخشی از سرطان‌های سر و گردن شوند. واکسن گارداسیل با ایجاد ایمنی فعال در بدن، از ابتلا به تیپ‌های پرخطر و کم‌خطر HPV پیشگیری می‌کند و در نتیجه، خطر زگیل تناسلی و سرطان‌های وابسته به HPV را به شکل چشمگیری کاهش می‌دهد.

نکته خیلی مهم برای ایران:

HPV چیست و چرا واکسن اهمیت دارد؟ آیا زگیل تناسلی خطرناک است؟

HPV یک خانواده بزرگ از ویروس‌هاست که بیش از 200 تیپ دارد. بخشی از این تیپ‌ها کم‌خطر هستند و بیشتر باعث زگیل‌های تناسلی می‌شوند (مثل تیپ‌های 6 و 11) و بخشی پرخطر هستند که با سرطان ارتباط دارند (مثل تیپ‌های 16 و 18 و چند تیپ دیگر). اکثر افراد در طول زندگی حداقل یک‌بار به HPV مبتلا می‌شوند، اما بسیاری از عفونت‌ها خودبه‌خود برطرف می‌شوند. مشکل اصلی زمانی است که عفونت تیپ‌های پرخطر پایدار شود و به ضایعات پیش‌سرطانی یا سرطانی تبدیل گردد. واکسیناسیون قبل از تماس با ویروس، بهترین راه برای پیشگیری از این چرخه است.

گارداسیل چه تیپ‌هایی از HPV را پوشش می‌دهد؟

امروزه در بسیاری از کشورها، نسخه‌ی گارداسیل 9 (Gardasil 9) استفاده می‌شود. این واکسن در برابر 9 تیپ مهم HPV ایمنی ایجاد می‌کند:

• تیپ‌های کم‌خطر مرتبط با زگیل تناسلی: 6 و 11
• تیپ‌های پرخطر سرطان‌زا: 16، 18، 31، 33، 45، 52، 58

این پوشش گسترده باعث می‌شود گارداسیل 9 یکی از کامل‌ترین واکسن‌های HPV در جهان باشد.

واکسن گارداسیل برای چه کسانی توصیه می‌شود؟

توصیه‌ها بسته به کشور کمی متفاوت است، اما اصول کلی مشابه‌اند:

1) گروه سنی هدف اصلی

CDC و بسیاری از برنامه‌های ملی واکسیناسیون توصیه می‌کنند واکسن HPV در سنین 11 تا 12 سال (قابل شروع از 9 سالگی) تزریق شود، چون در این سن سیستم ایمنی پاسخ خیلی خوبی می‌دهد و معمولاً فرد هنوز در معرض ویروس قرار نگرفته است.

2) نوجوانان و جوانان تا 26 سال

اگر واکسن در سن پایین شروع نشده باشد، تا 26 سالگی همچنان توصیه می‌شود. سود واکسن در این سنین همچنان بالاست، مخصوصاً اگر فرد هنوز با تیپ‌های واکسن تماس نداشته باشد.

3) بزرگسالان تا 45 سال

گارداسیل 9 در کانادا و آمریکا برای افراد 9 تا 45 سال مجوز دارد و بسته به شرایط و ریسک تماس جنسی، پزشک ممکن است تزریق را توصیه کند.

4) مردان نیز باید واکسن بزنند

HPV فقط برای زنان خطرناک نیست؛ مردان هم می‌توانند ناقل باشند یا به زگیل تناسلی و سرطان‌های مرتبط مبتلا شوند. برای همین واکسیناسیون پسران و مردان یک جزء مهم کنترل بیماری است.

5) افراد با ریسک ویژه

• افراد دارای نقص ایمنی یا مصرف‌کننده داروهای سرکوب‌کننده ایمنی
• افراد مبتلا به HIV
• گروه‌های با ریسک تماس جنسی بالاتر

در این گروه‌ها معمولاً سه دوز کامل توصیه می‌شود تا پاسخ ایمنی کافی ایجاد شود.

گارداسیل چگونه عمل می‌کند؟

گارداسیل یک واکسن «پیشگیرانه» است، نه درمانی. یعنی:

• اگر فرد هنوز به تیپ‌های واکسن مبتلا نشده باشد، واکسن تقریباً محافظت بسیار بالا ایجاد می‌کند.
• اگر فرد قبلاً به بعضی تیپ‌ها مبتلا شده باشد، واکسن همچنان می‌تواند از تیپ‌های دیگر پیشگیری کند، اما عفونت موجود را درمان نمی‌کند.

مطالعات نشان داده‌اند واکسن‌های HPV در افراد بدون تماس قبلی با تیپ‌های هدف، کارایی نزدیک به 100٪ در پیشگیری از عفونت پایدار و ضایعات پیش‌سرطانی ایجاد می‌کنند.

دوز و برنامه تزریق گارداسیل

برنامه تزریق به سن شروع و وضعیت ایمنی بستگی دارد. در اینجا هم توصیه‌های رایج CDC را می‌بینید:

CDC به‌طور رسمی همین الگوی دو دوز و سه دوز را توصیه می‌کند.

اگر می‌خواهید در ایران واکسن را طبق الگوی کلاسیک سه دوز بزنید (که هنوز رایج‌ترین مسیر است)، فاصله‌ها باید حداقل‌ها را رعایت کنند: فاصله دوز اول تا دوم حداقل 1 ماه، فاصله دوز دوم تا سوم حداقل 3 ماه، و فاصله دوز اول تا سوم حداقل 6 ماه.

گارداسیل چقدر مؤثر است؟

اثر واکسن در چند سطح دیده می‌شود:

• کاهش شدید عفونت پایدار تیپ‌های هدف HPV
• کاهش زگیل تناسلی ناشی از تیپ‌های 6 و 11
• کاهش ضایعات پیش‌سرطانی دهانه رحم (CIN2/3)
• کاهش سرطان دهانه رحم در درازمدت

مطالعات بالینی و پایش‌های پس از ورود به بازار نشان داده‌اند واکسن‌های HPV سطح ایمنی بسیار بالا و بادوام ایجاد می‌کنند و می‌توانند بار بیماری و سرطان را به‌طور چشمگیری کم کنند.

ایمنی و عوارض احتمالی گارداسیل

گارداسیل 9 قبل از تأیید، روی بیش از 15 هزار نفر در کارآزمایی‌های بالینی بررسی شده و بعد از آن نیز در سراسر جهان به‌طور مستمر پایش ایمنی می‌شود.

عوارض شایع و معمولاً خفیف

• درد، قرمزی یا تورم محل تزریق
• سردرد خفیف
• تب خفیف یا احساس خستگی
• سرگیجه کوتاه‌مدت (به‌خصوص در نوجوانان، به همین دلیل 15 دقیقه استراحت بعد تزریق توصیه می‌شود)

عوارض نادر

عوارض شدید بسیار نادر هستند. مانند هر واکسن دیگری، واکنش آلرژیک شدید ممکن است رخ دهد، اما احتمال آن خیلی پایین است و معمولاً در مراکز درمانی قابل مدیریت است.

تزریق واکسن گارداسیل در دوران بارداری توصیه نمی‌شود، اما اگر فردی بی‌خبر از بارداری واکسن بزند معمولاً مشکلی ایجاد نمی‌کند و نیازی به اقدام خاص نیست؛ ادامه دوزها به بعد از بارداری موکول می‌شود.

آیا گارداسیل برای درمان HPV یا زگیل تناسلی است؟

خیر. واکسن گارداسیل درمان‌کننده زگیل یا HPV نیست. این واکسن برای پیشگیری طراحی شده است. اما حتی اگر فرد مبتلا باشد:

• واکسن می‌تواند از تیپ‌هایی که هنوز به آن مبتلا نشده محافظت کند.
• ممکن است احتمال عفونت‌های مجدد با تیپ‌های واکسن را کم کند.

به همین خاطر پزشکان در بسیاری از موارد برای افراد مبتلا نیز تزریق را مفید می‌دانند.

چرا «زنجیره سرد» برای واکسن گارداسیل حیاتی است؟

گارداسیل یک واکسن پروتئینی نوترکیب است و باید در یخچال و تحت شرایط دقیق نگهداری شود. دستور سازنده و منابع رسمی می‌گویند:

• دمای نگهداری: 2 تا 8 درجه سانتی‌گراد
• نباید یخ بزند (Freezing باعث آسیب و کاهش اثر واکسن می‌شود)
• باید از نور محافظت شود و زمان خارج بودن از یخچال حداقل باشد. 

چه زمانی بهترین وقت تزریق گارداسیل است؟

بهترین زمان قبل از شروع فعالیت جنسی است؛ چون واکسن گارداسیل زمانی بیشترین اثر را دارد که فرد هنوز با تیپ‌های هدف تماس نداشته باشد. با این حال، در سنین بالاتر و حتی بعد از ازدواج نیز می‌تواند محافظت ایجاد کند. معیار اصلی این است که واکسن قبل از تماس با تیپ‌های خاص، سود بیشینه دارد.

گارداسیل در مردان چه فوایدی دارد؟

• پیشگیری از زگیل تناسلی
• کاهش خطر سرطان‌های مقعد، آلت تناسلی و برخی سرطان‌های دهان و حلق
• کاهش انتقال ویروس به شریک جنسی

در بسیاری از کشورها، واکسیناسیون پسران بخشی از برنامه ملی است تا کنترل جمعیتی HPV کامل شود.

گارداسیل و غربالگری (پاپ اسمیر/HPV Test)

واکسن جایگزین غربالگری نیست. حتی پس از تزریق کامل گارداسیل، خانم‌ها باید طبق سن و دستور پزشک:

• پاپ اسمیر
• یا HPV Test

را انجام دهند؛ چون واکسن همه‌ی تیپ‌های HPV را پوشش نمی‌دهد.

انواع واکسن‌های HPV موجود در ایران

۱. واکسن گارداسیل (Gardasil) – وارداتی

در حال حاضر گارداسیل در ایران به دو شکل عرضه می‌شود: نسخه چهارگانه و نسخه نه‌گانه.

واکسن گارداسیل چهار ظرفیتی (Quadrivalent): محافظت در برابر تیپ‌های ۶، ۱۱، ۱۶ و ۱۸

واکسن گارداسیل نه ظرفیتی (9-valent): ایجاد ایمنی در برابر تیپ‌های ۶، ۱۱، ۱۶، ۱۸، ۳۱، ۳۳، ۴۵، ۵۲ و ۵۸

نسخه نه‌گانه گسترده‌ترین پوشش را ارائه می‌دهد و در بسیاری از کشورها واکسن استاندارد برای پیشگیری از HPV محسوب می‌شود.

۲. واکسن گاردیسان – تولید داخل، چهار ظرفیتی

گاردیسان محصول شرکت «بیوسان فارمد» است و در گروه واکسن‌های چهار ظرفیتی قرار می‌گیرد.

پوشش در برابر تیپ‌های ۶، ۱۱، ۱۶ و ۱۸

ساخته‌شده با فناوری VLP (ذرات شبه‌ویروسی) که مشابه واکسن‌های بین‌المللی است. مناسب برای افراد ۹ تا ۴۵ سال، با توجه به سن فرد در قالب دو یا سه نوبت تزریق

۳. واکسن پاپیلوگارد – محصول ایرانی، دو ظرفیتی و چهار ظرفیتی

پاپیلوگارد در دو نسخه تولید می‌شود: نوع دوگانه و نوع چهارگانه.

پاپیلوگارد دو ظرفیتی: ایمنی در برابر تیپ‌های ۱۶ و ۱۸، دو سویه اصلی مرتبط با سرطان دهانه رحم

پاپیلوگارد چهار ظرفیتی: محافظت در برابر ۱۶ و ۱۸ و همچنین تیپ‌های ۶ و ۱۱ که عامل اصلی ایجاد زگیل تناسلی هستند

این واکسن توسط شرکت «نیواد فارمد سلامت» تولید شده و مانند سایر واکسن‌های معتبر HPV با تکنولوژی VLP ساخته می‌شود.

پرسش‌های پرتکرار

1) اگر فاصله بین دوزهای واکسن گارداسیل بیشتر از حد باشد چه؟

اگر فاصله دوزها طولانی‌تر شد، معمولاً نیازی به شروع از اول نیست؛ فقط سری واکسن را ادامه می‌دهند. مهم این است که حداقل فاصله‌ها رعایت شود.

2) اگر قبلاً HPV داشته باشم واکسن فایده دارد؟

بله، چون ممکن است شما به همه‌ی تیپ‌های واکسن مبتلا نشده باشید. واکسن از تیپ‌های دیگر محافظت می‌کند.

3) آیا یک دوز کافی است؟

WHO و NACI روی شواهد جدید تأکید کرده‌اند که در برخی گروه‌های سنی، یک دوز هم محافظت بلندمدت قابل توجهی ایجاد می‌کند؛ اما سیاست‌های ملی و شرایط فردی متفاوت است. در ایران، رایج‌ترین روش همچنان دو یا سه دوز است و تصمیم نهایی با پزشک شماست.

4) آیا واکسن گارداسیل باعث ناباروری می‌شود؟

خیر. هیچ شواهد علمی معتبر چنین ارتباطی را تأیید نکرده و پایش‌های گسترده‌ی ایمنی در کشورهای مختلف نیز چنین خطری را نشان نداده‌اند.

جمع‌بندی نهایی

گارداسیل (به‌ویژه Gardasil 9) یکی از مؤثرترین واکسن‌های پیشگیرانه در جهان است که با پوشش 9 تیپ مهم HPV، خطر زگیل تناسلی و بسیاری از سرطان‌های مرتبط با HPV را به‌طور قابل توجهی کاهش می‌دهد. کارایی واکسن در افرادی که پیش از تماس با ویروس آن را تزریق می‌کنند بسیار بالاست و ایمنی آن در مطالعات بزرگ و پایش‌های جهانی تأیید شده است.

در ایران، به دلیل حساسیت واکسن به دمای نگهداری و ضرورت زنجیره سرد 2 تا 8 درجه، تهیه واکسن گارداسیل از مسیرهای غیررسمی می‌تواند باعث بی‌اثر شدن واکسن یا ایجاد تردید در اصالت آن شود. بنابراین توصیه می‌شود واکسن را فقط از داروخانه‌های قابل اعتماد یا مراکز رسمی مانند هلال احمر تهیه کنید.

“`

برای مشاوره تخصصی درمان زگیل تناسلی با ما در تماس باشید.